Thiền là gì? Người bình thường có thiền được không?

Thiền là gì? Khi nhắc đến thiền, người ta thường liên tưởng đến Phật giáo hoặc Yoga. Tuy nhiên, thực tế, đó chỉ là những con đường khác nhau để đạt tới sự tập trung cao độ vào khoảnh khắc thực tại. Tức trạng thái Nhất tâm bất loạn hay Chánh niệm. Bất cứ ai cũng có thể thiền. Nhưng chí ít cần hiểu được bản chất của thiền, kỹ thuật thiền để đạt được hiệu quả cao nhất. Hãy cùng Wiki Hạnh Phúc tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

📌 Hashtag: #Thiền

Mục Lục

Đừng bỏ qua các bài viết hữu ích này:

Tư thế ngồi thiền chuẩn | Tại sao tư thế chuẩn dễ vào định?
Cách thiền nằm ngủ ngon
Thiền & Chánh Niệm: Điểm khác biệt là gì?
6 Cách thiền cho người mới bắt đầu: Cách tìm điểm bắt đầu
Pancha Kosha là gì? Nhận biết 5 Lớp năng lượng vi tế của cơ thể người

Thiền vô cùng giá trị với những ai hiểu được bản chất của nó. Thiền sẽ chỉ là một bộ môn thể dục bình thường nếu không đi sâu vào tự quan sát tâm.

Thiền vô cùng giá trị với những ai hiểu được bản chất của nó

Khi tìm hiểu về thiền, chúng ta cần những tài liệu về thiền và các kỹ thuật thiền. Tuy nhiên, để hiểu sâu sắc về “Thiền là gì”, bạn nên tìm hiểu các tài liệu của Phật giáo. Bởi Yoga cũng bắt nguồn từ Phật Giáo. Mà Phật Giáo là kho tàng tri thức vĩ đại. Vấn đề là chúng ta có thể bỏ qua được các miệt xích tôn giáo mà tìm được những tinh hoa ngàn đời để lại không. Trong Phật Giáo có rất nhiều thuật ngữ chuyên môn, các từ cổ. Nên khi viết chuỗi bài viết này, mình sẽ cố gắng sử dụng ngôn từ gần với đời thường để bạn dễ dàng hiểu hơn. Nếu quá trình truyền đạt chưa được gãy gọn, rất mong bạn thông cảm cho Jenny!

I. Thường ngày, tâm chúng ta như thế nào?

Trong cuộc sống hối hả thường ngày, chúng ta thường không để ý tới “tâm” của mình. Chỉ khi bắt đầu tìm hiểu về thiền là gì và thực hành thiền, ta mới thấy tâm chúng ta vận động liên hồi.

Thường này, tâm chúng ta là tầng tầng lớp lớp những suy nghĩ

Tầng tầng lớp lớp các suy nghĩ nảy sinh, móc nối với nhau. Kéo chúng ta đi theo dòng suy nghĩ mà xa rời khoảnh khắc thực tại. Chúng làm chúng ta xao nhãng. Chúng dẫn dắt đến những điều mơ mộng, những thứ viển vông không có thật, hay cảm xúc tiêu cực như sự tức tối, sân giận,…

Nguyên nhân chính là do chúng ta đối thoại với những dòng tư tưởng đó.

(Tham khảo: >> Thiền có thể cho tôi biết điều gì về bản thân?)

II. Thiền là gì? – Bản chất của thiền

Nói mới thấy, vì vận động liên hồi liên tục, nên “tâm” chúng ta mệt mỏi như thế nào.

Chính bởi vậy, thiền chính là một phương pháp thực hành nhằm rèn luyện tâm trí. Giải phóng tâm trí khỏi sự nô lệ của lý luận, của những dòng tư tưởng.

Vậy có thể định nghĩa “Thiền” là gì?

Thiền chính là sự tĩnh tâm. Khi tâm an định thì trí tuệ sẽ phát triển.

Nếu để ý, bạn sẽ thấy, chỉ khi chúng ta tập trung cao độ, các vấn đề mới được giải quyết. Khi ấy, tất cả các ý niệm, cảm xúc đều dẹp gọn sang một bên. Thiền cũng như vậy. Điều quan trọng nhất với Thiền là hiện tại. Sống hết mình với khoảnh khắc hiện tại. Biết những gì đang xảy ra trong tâm. Nhưng không đối thoại, không dập tắt, cũng không bị chúng quấn đi.

Thiền không thuộc bất cứ tôn giáo nào

Thiền không thuộc bất cứ tôn giáo nào. Không phải cứ Phật tử, hay học viên Yoga mới được thiền. Bất cứ ai cũng có thể thiền. Nhưng chí ít cần hiểu được bản chất của thiền, kỹ thuật thiền để đạt được hiệu quả cao nhất.

III. Các loại thiền và bản chất của chúng

Có hai pháp thực hành thiền là Thiền định (samatha bhavana) và Thiền quán (hay thiền tuệ – vipassana bhavana).

1. Thiền định là gì? – Samatha bhavana

Thiền định hay còn gọi là thiền chỉ (Samatha bhavana) là một thực hành Phật giáo để làm dịu tâm, phát triển sự tĩnh lặng thông qua chánh niệm.

Để thiền định, chúng ta tập trung vào hơi thở. Đây là bước đầu tiên quan trọng trong bất cứ pháp hành thiền nào. Vào định, mới nhận thức rõ ràng các vọng niệm. Tức là các suy nghĩ, hành động và mọi diễn biến xung quanh khi chúng phát sinh và biến mất.

Khi thiền định, tâm chúng ta trở thành một cái hồ tĩnh lặng. Ở đó không bị xáo trộn, kích động bởi các vọng niệm. Sẵn sàng phản chiếu bản chất thật của sự vật, hiện tượng. Chúng ta sẽ nhận thấy rõ ràng khía cạnh chân thật của chúng, khi chúng ẩn nấp dưới kiến thức thông thường và sự bồn chồn của ái dục.

Thực hành thiền định thường xuyên sẽ có 3 lợi ích:

Mang lại hạnh phúc trong cuộc sống hiện tại
Thanh lọc cơ thể và tâm trí
Tự do khỏi những phiền não tinh thần

Đây cũng điều kiện tiên quyết để đạt được Tuệ Minh Sát (Thiền Minh Sát Tuệ giải thích ở đoạn sau).

Xem thêm: >> Thiền quét cơ thể là gì? Có tác dụng như thế nào?

2. Thiền quán/ thiền tuệ là gì? – Vipassana Bhavana

Thiền Minh Sát, thiền quán hay thiền tuệ (Vipassana Bhavana) có thể được dịch là “cái nhìn sâu sắc vào bên trong”. Trong ngôn ngữ Pali, Vipassana có nghĩa là “tuệ” (insight). Như vậy, Thiền Minh Sát là một sự nhận thức rõ ràng và chính xác những gì đang xảy ra khi nó xảy ra. Tức là, quan sát thân thể (rupa) và tâm (nama) trong khoảnh khắc hiện tại với sự chú ý sâu sắc.

Để làm được điều này, ta phải đưa tâm vào trạng thái tĩnh lặng.

Nghĩa là phải đạt định thì mới “minh sát” (nhìn sáng suốt) được.

Các trạng thái định chỉ là bàn đạp để phát triển tuệ giác. Chúng ta vun bồi định lực không nhắm vào việc đắc thọ hỷ lạc. Mà nhắm vào việc rèn luyện tâm trí thành một khí cụ để xem xét thực tại của chính mình. Khử trừ các chấp nhiễm gây ra đau khổ. Ðó là chánh định.

Định mới sinh tuệ

Mục đích của thiền quán là gì?

Thiền quán là cách tự chuyển đổi tâm thức thông qua sự tự quan sát của cá nhân. Nó tập trung vào sự kết nối sâu sắc giữa tâm và thân thể. Có thể trải nghiệm trực tiếp bằng sự chú ý kỷ luật đối với những cảm giác vật chất hình thành nên cuộc sống của cơ thể và liên tục kết nối các điều kiện tạo nên cuộc sống của tâm.

Chính hành trình tự khám phá, tự biết lấy chính mình này sẽ dẫn đến tận gốc rễ của tâm và cơ thể. Từ đó giải thể sự ô uế về tinh thần, dẫn đến một tâm cân bằng đầy tình thương, từ bi và trí tuệ.

Đây là một cái nhìn sâu sắc vào bên trong, thấy được bản chất thật của chính mình. Cũng giống như mặt hồ tĩnh lặng thì bóng trăng mới tròn và rõ được. Nhờ vậy mà nhìn thấu suốt những gì bên dưới nó. Khi ấy, ta sẽ hiểu được: “Hạnh phúc của chúng ta không phụ thuộc vào các điều kiện bên ngoài, mà nó phụ thuộc vào chất lượng của tâm trí”.

Thiền Minh Sát là một thực hành quan trọng để thanh lọc tâm trí, các yếu tố tinh thần gây ra phiền não và đau khổ. Kỹ thuật này không đòi hỏi sự trợ giúp của thần linh hay bất kỳ sức mạnh bên ngoài nào khác, mà nó dựa vào nỗ lực của mỗi cá nhân.

3. Thiền phải tự thực hành – Thiền không phải là lý thuyết triết học

Cuộc sống có rất nhiều điều nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta. Chúng ta chỉ có thể chịu trách nhiệm về trạng thái tâm trí của chính mình và thay đổi cho chúng tốt hơn.

Thiền là một phương pháp để biến đổi tâm trí. Thiền quán trong Phật giáo là những kỹ thuật khuyến khích và phát triển sự tập trung, sự rõ ràng, tình cảm, và sự bình tĩnh để nhìn thấy bản chất đích thực của cuộc sống. Theo Phật pháp, Có 16 tầng Tuệ Minh Sát, có thể hiểu là 16 tầng trí tuệ khi thiền.

Có một chú ý vô cùng quan trọng:

Thiền không phải là một lý thuyết, một lý tưởng hay một phần của kiến thức. Nó không phải là niềm tin, tín điều hay tôn giáo, mà đó là một kinh nghiệm thực tế.

Thiền không quan tâm đến các lý thuyết hay các nghi thức siêu hình, mà chỉ tập trung hoàn toàn vào việc thực hành chánh niệm thông qua các tư thế (Zazen).

Thiền là một pháp, là kinh nghiệm chứ không phải lý thuyết

Trong Phật giáo, thiền là một pháp. Hay một sự thực hành cần phải có kinh nghiệm. Chứ không phải là một khái niệm mà bạn có thể tri thức hóa hay hiểu được thông qua một bài viết như thế này. Người tu thiền nếu chỉ học lý thuyết mà không trực tiếp thực tập thì không thể nào hiểu được thiền là gì. Có thực tập thiền mới là thiền sinh, có thiền chứng mới là Thiền sư. Thời gian công phu lâu mau tùy căn cơ và sự cố gắng tinh cần của mỗi người. Sự tham lam và nóng vội muốn chứng ngộ nhanh chóng thường dẫn đến những hậu quả khó lường.

Hy vọng rằng, các thông tin mình tổng hợp trên đây đã giúp bạn hiểu được bản chất “Thiền là gì”. Để hiểu sâu hơn về Thiền, bạn có thể theo dõi chuyên mục Yoga của mình.